Hurufu Mukatta

[elmuh]

Kuranda kimi surelerin başında yer alan "hurufu mukatta" olarak bilinen harflerle ilgili çok farklı görüşler vardır. Bu harflere gizli anlamlar yükleyen yorumlar, açıktır ki Kuran'ın apaçık bir kitap olduğunu ifade eden ayetlerle doğrudan çelişmektedir.

Ancak bu harfleri okuduğumuzda bir anlam veremiyoruz. Bir anlam veremediğinde, hiçbir geçerli nedene dayanmadan, anlam uyduranlar da olmuş. Burada bunların herbirine tek tek girmek istemiyorum. İnternet üzerinde yapılacak bir araştırma ile, bu yorumlara kolaylıkla ulaşılabilir. Bu yorumlardan sadece bir tanesine, Tefhimu’l Kur’an daki anlatımı ile dikkat çekmek istiyorum.

Elif-Lam-Mim gibi Kur'an'da bazı surelerin başında yer alan Huruf-u Mukatta Kur'an'ın nazil olduğu dönemde Arap edebiyatında yaygın bir kullanıma sahipti. Şairler ve belâgat ehli bunları kullanırdı. Hatta bunun örneklerine İslâm öncesi şiir ve nesrinde rastlanmaktadır. O dönemde, herkes, bu harflerin anlam ve önemini kavradığı için, bunların Kur'an'da kullanılmasına karşı çıkan veya sorular yönelten olmadı. Çünkü bu tür kullanım onlara yabancı değildi. Hatta hiçbir saldırı fırsatını kaçırmayan İslâm ve Kur'an düşmanları bile bu harflerin kullanımına karşı çıkmadılar. Fakat zamanla, bu harfler kullanılmamaya başlandığından, tefsirciler bunların anlamını ve önemini tayin etmede güçlüğe düştüler. Bununla birlikte, sıradan okuyucunun bunların anlamı konusunda kafa yormasına gerek yoktur. Çünkü Kur'an'ın hidayeti (yol göstermesi) söz konusu olduğunda, bunlar hiçbir şeyi değiştirmiş olamazlar.

Ben farklı bir yaklaşımla, bu hitap tarzının neden ve nasıl kullanıldığı konusunda kendi görüşümü belirtmek istedim. Şüphesiz en doğrusunu bilen Allahtır.

Bu harfleri okuduğunuzda ne anlarsınız?.. Hiçbir anlam çıkmaz değil mi ?

Ancak anlamı olmaması, fonksiyonu olmaması demek değildir.

Şöyle bir düşünün, yolda biri karşınıza geçip örneğin " a, d, s" gibi size üç harf söylese ne yaparsınız ? Muhtemelen soran gözlerle o kişiye bakar, sonra ne diyecek diye merak edersiniz.

İnsan zihninin çalışmasında çağrışım olayı çok büyük rol oynamaktadır. Anlamlı bir kelime, cümle, konu ile ilgili bir uyaran aldığında, zihin o konuyla ilgili, konuya yakınlığı olan, hatta ses benzerliği olan kelimeler üzerinden başka konulara kolaylıkla geçer. İnsan zihni o andaki konuyla ilgili durumlara, yaklaşımlara odaklanır. İnsan zihninde belirli zihinsel durumlar oluşur.

Peki yukarıdaki örnekteki gibi bir anlam yüklenmemiş harfler duyduğunda ne olur? Tahmin edelim, deneyebilirsiniz de ...

Sırayla zihnin durumlarını anlamaya çalışalım:
Mevcut düşüncelerden uzaklaşır, harflere odaklanır.
Harflerden bir anlam çıkaramaz veya en fazla alfabe harfleri olduğunu düşünür, ama bir anlam çıkaramaz ve gerisini bekler. Yani merak uyandırır.

Kuranda da bu harflerin fonksiyonu bir anlam taşımak değil, hitabeti güçlendirmeye yönelik olarak merak uyandırıp, mesajın daha iyi verilmesini sağlamaktır. Bir iki örnek inceleyelim:

Bakara 1: Elif, Lam, Mim,
Bakara 2: Bu, kendisinde şüphe olmayan, muttakiler için yol gösterici olan bir kitaptır.

Bakara suresi başındaki bu ifadeye dikkat edersek, önce hitap edilen muhattabın dikkati çekiliyor ve zihnin dikkati üst düzeye çıkmış iken, bir sonraki, ikinci ayette surenin geri kalan kısmının daha dikkatli dinlenilmesini sağlayacak bir başka mesaj veriliyor.

Bir başka örneğe bakalım,

Casiye 1: Ha, Mim.
Casiye 2: Kitabın indirilmesi, üstün ve güçlü olan, hüküm ve hikmet sahibi Allah'tandır.

Görüldüğü gibi benzeri bir yapı var. Diğer Hurufu Mukatta denilen harflerle başlayan surelerde de benzeri yapılar kolaylıkla görülecektir.

Görüşümü kısaca özetlemek gerekir ise, hurufu mukatta denilen harflerin fonksiyonu bir anlam taşımak değil, hitabeti güçlendirmektir.