Bir araştırmaya göre farelerde bile empatinin izlerine rastlamak mümkün. Amerika’nın Chicago Üniversitesi’nde yapılan araştırmada Peggy Mason ve grubu, bir grup fareye yandaki kafesin kapısını nasıl açacaklarını öğretiyor. Kafesleri açmayı öğrenen fareler artık o kafeste başka fareler varsa onları özgür bırakmakta serbestler. Peki diğer fareleri onlardan hiçbir çıkarları olmasa bile serbest bırakacaklar mı? Bunu anlamak için Mason ve grubu dışarıdaki farelerin hiç tanımadığı bir grup fareyi kafese koyuyor. Fareler hemen içerideki fareleri özgür bırakıyor. Hem de bunu yaptıkları için hiçbir ödül almıyorlar.
Genelde farelerle yapılan deneylerde ödül ve ceza yöntemiyle farelere bir şeyler öğretilir ve ne kadar öğrenebildikleri ölçülür. Bu deneyse tamamen farelerin insafını ölçmeye yönelik. Ödül yok, ceza yok. Fare neyi uygun görüyorsa onu yapıyor. Diğer fareleri özgür bırakan bu farelerin sosyal açıdan da bir çıkarları yok, çünkü her yaptıkları sefer ortamdan alınıyorlar. Serbest bıraktıkları farelerle arkadaş olamayacaklarının farkındalar yani.
Diğer bir deneydeyse işlerine gelmese bile arkadaşlarını serbest bırakıp bırakmayacakları ölçülüyor. Nasıl mı? Her zamanki gibi bir grup fare kapatılıyor. Kafes kapısı açmayı bilen farelere ise çok sevdikleri bir yiyecek veriliyor. Eğer kapıyı açarlarsa yemeklerini paylaşacaklar, açmazlarsa yemek tamamen onların. Fareler yine de diğerlerini serbest bırakmayı tercih ediyor.
Bu deney sonuçları bize farelerde empati var, ne vicdan sahibi hayvanlar dedirtmiyor elbette. Ancak farelerin diğerlerinin kafeste kalmasını istemedikleri bariz. Çünkü kafes kapılarını sadece içeride fare varsa açıyorlar, bilinçli bir hareket yani. Peki niye? Ah, hayvanların dili olsa da cevaplasalar. Ne yazık ki bu mümkün değil. Öyleyse bunları anlamak için deneylere devam.
Peki farede empati varsa bundan bana ne, değil mi? Değil, çünkü bu bize insanın vicdan duygusunun, empatisinin kökenlerini gösterecek. Örneğin empatinin sadece beynin gelişmiş canlılarda bulunan kısımlarındaki ayna nöronları sayesinde mi var olduğunu yoksa daha basit mekanizmaların da merhamet, anlayış gibi duygulara neden olup olmadığını söyleyebileceğiz. Beyni, insan psikolojisini, psikolojik sorunları olan insanları ve hatta psikopatları çözmek açısından önemli. Tabi bir de toplumda hayvana duyarlılık geliştirmek açısından da önemli bu deneyler.