Galip kardeşim, mistik metinler tüm tekamül kademelerine aynı anda hitap ettiğinden, her terim iç içe geçen pek çok anlamlar alır ve bunların her biri de doğru olur. Bir anlamdan diğerine geçmek önceki anlamı yanlışlamaz, sadece biz aynı terimi bir sonraki derinlikte kavramaya başlarız.
Dolayısıyla "evren"i can/ruh, "dünya"yı vücut/beden/ceset olarak almakta bir sakınca yok, ve eminim bu şekilde alındığında bir sistematik de oluşuyordur.
Ancak benim şu anki algımdaki yaklaşımım şu: Kuran kendini açıklayan bir kitap olduğundan, her Kuran teriminin anlamı, o terimi tanımlamakla görevli bir ayetle (tanım ayetiyle) verilir. Örnek verirsem Kuran'da sık geçen "denizde yüzen gemiler", bana konunun tekamül yönüne dikkat çekildiğini düşündürür; şu tanım ayetine göre:
“İki deniz1 birbirine eşit olmaz. Bu tatlıdır, susuzluğu giderir, içimi hoş ve rahattır3; şu tuzludur, acıdır2. Ama hepsinden de taze et yersiniz; giyip takınacağınız bir süs çıkarırsınız4. Allah'ın lütfundan nasip aramanız ve şükredebilmeniz5 için, gemilerin denizi yara yara gittiğini görürsün6.” Fatir 12, Rahman 17-24
1- Dualite =, 2- negativite +, 3- pozitivite.
4- Negativite de pozitivite de gerekli, 5- çünkü ilim…
6- Negativiteden pozitiviteye yolculuk = tekamül ile edinilir.
- Ben bu ayetten tek anlam çıkarıyorum ve bugüne kadar başka biri "fakat şu anlama da uyuyor" demedi.
- Denizde yüzen gemiler = tekamül eşitliği bugüne kadar okuduğum hiç bir ayette anlam çelişkisi yaratmadı.
- Denizde yüzen gemilere verilebilecek diğer anlamların hiç biri, terimin geçtiği ayetlerin tümünde birden kullanılamıyor.
- Bu şekilde her terim sadece tek anlama sahip olmalı ve tüm Kuran boyunca sadece o tek anlamla okunabilmeli. Vahiy terimi buna örnek.
- Çok nadir durumda bir terimin birden fazla anlamı olabilir. Bu durumda her anlamı ayrı ayrı tanımlayan ve bu anlamları bir araya getiren ayetler olmalı. Nefs terimi buna örnek.
Yer ve gök örneğinde...
- Yer kelimesinin, dünyaya ve dünyada olanlara,
- Gök kelimesinin, dünyayı da içerecek şekilde evrene ve evrende olanlara,
İşaret etmediği bir ayet biliyorsan belirtmeni rica ederim.
Son bir noktada, bir tanım ayeti ile tanımlanan bir terim, başka bir terimin tanımında kullanılabilir. Bu durumda, bir terimin asli anlamına ulaşmak için tanımlama zincirini, başka hiç bir terimi kullanmayan başlangıç halkasına kadar takip etmek gerekir. İnsan yazımdaki ilk başlıklarda bunlar görülür ama sonra yazı, diğer tanımları bu başlangıç tanımlarından üretilerek ilerler.