[galipyetkin]

İşte Kur'an, Vakıa Suresinden:

SÂBİKÛN (ÖNE GEÇENLER):

"Öne geçmek" ifadesi bir yarışı çağrıştırmaktadır. Zaten Rabbimiz de Kur'ân'da bizleri birçok işte ortak hareket etmeye, iyi işlerde yarışmaya davet etmiştir:

(Fecr: 17–20) Hayır… Hayır… Doğrusu siz yetimi kerimleştirmiyorsunuz. Yoksulun yiyeceği üzerine birbirinizi teşvik etmiyorsunuz. Oysa mirası yağmalarcasına öyle bir yiyişle yiyorsunuz ki! Malı öyle bir sevişle seviyorsunuz ki, yığmacasına!

(Asr: 1–3) Asra Andolsun ki, iman eden, Sâlihatı işleyen, hakkı tavsiyeleşen ve sabrı tavsiyeleşenlerin haricindeki tüm insanlar kesinlikle tam bir hüsran/ kayıp-zarar içindedir.

(Âl-i İmrân: 133) Rabbinizden olan mağfiret ve eni göklerle yer kadar olan cennete [kavuşmak için] yarışın; o, müttekiler için hazırlanmıştır.

(Hadîd: 21) Rabbinizden bir bağışlanmaya, Allah'a ve Elçilerine inananlar için hazırlanmış, genişliği gökle yerin genişliği gibi olan cennete koşuşun. İşte bu, Allah'ın, dilediğine verdiği lütfudur. Onu dilediğine verir. Ve Allah büyük lütuf sahibidir.

(Tövbe: 100) Muhacir ve Ensar'dan ilk önce öne geçenler ve iyi amellerle onları izleyenler; Allah onlardan razı oldu, onlar da Allah'tan razı oldular. Ve O, [Allah] ve onlara, içlerinde temelli kalacakları altlarında ırmaklar akan cennetler hazırladı. İşte bu, büyük bir kurtuluştur.

(Mümin: 61) Allah, içinde dinlenesiniz diye geceyi, göz açıcı bir aydınlık olarak da gündüzü sizin için yaratandır. Şüphesiz Allah insanlara karşı bir lütuf sahibidir. Velâkin insanların çoğu şükür etmezler. [karşılığını ödemezler]

(Hadîd: 10) Göklerin ve yerin mirası Allah'ın olmasına rağmen neden siz Allah yolunda harcamıyorsunuz? Sizden, fetihten önce harcayan ve savaşan kimse eşit olmaz. Onlar derece bakımından, sonradan infak eden ve savaşan kimselerden daha büyüktür. Bununla beraber Allah hepsine de "en güzel"i vaat etmiştir. Ve Allah yaptıklarınızdan haberdardır.

Biliyoruz ki, Sünnetüllah'ta karşılık amel cinsindendir:

(Fecr: 13) Onun için de Rabbin üzerlerine azap kamçısı yağdırdı.

O hâlde, dünya hayatında Sâlihatı işlemekte yarışıp öne geçenler, dünyada nasıl önde yer aldılarsa, âhiret hayatında da gerek cennete girişte, gerekse nimetlere erişmede yine önde yer alacaklardır.

11. İşte onlar, [öne geçenler] yaklaştırılanlardır.

Bir önceki Âyette السّابقون - es-sâbigûn = öne geçenler, önde olanlar ifadesi ile nitelenenler, bu Âyette biraz daha açıklanmış ve - مقرّبون - mukarrebûn = yaklaştırılanlar olarak nitelenmiştir. Yaklaştırılmanın ne demek olduğu ise Sebe' Sûresinde açıklanmıştır:

(Sebe': 37) Ve sizi huzurumuza yaklaştıracak olan, mallarınız ve evlâtlarınız değildir. Ancak kim iman eder ve Sâlihatı işlerse, işte onlar için yaptıklarına karşı kat kat karşılık vardır. Ve onlar yüksek köşklerinde güven içindedirler.

Görüldüğü gibi, Rabbimiz, burada mugarrebûn olarak nitelediği kişilerin kimler olduğunu Sebe' Sûresinde açıklamış ve bunların "iman etmiş, sâlihatı işlemiş" kişiler olduğunu açıkça beyan etmiştir.

12. İşte onlar, [öne geçenler] Naim cennetlerindedirler.

8–10. Âyetlerde bildirilen âhiretteki insan gruplarının konumları bu Âyetten itibaren açıklanmaya başlanmış ve ilk olarak da es Sabigun = öne geçenler konu edilmiştir. Böylece "önde olanlar" sınıfına anlatımda da öncelik tanınmıştır.

Âyette "onlar cennetlerdedir" denilmeyip de naim cennetlerindedirler denilmesi dikkat çekicidir. Naim sözcüğü lügatte "bol, çok, sonsuz nimetler bulunduran" demektir. Dünyadaki bağ, bahçe ve bostanların daima bakım, budama, sulama gibi emek istediği ve yorgunluğa sebep olduğu düşünülürse, "öne geçenler"e vaat edilen Naim cennetlerinin dünyadakiler gibi külfeti olmayan, sırf yararlanmaya ve safa sürmeye yönelik olduğu anlaşılmaktadır. Es-sâbigûn'a verilen "Naim cennetler" müjdesi, Sûrenin 88–89. Âyetlerinde tekrar gündeme gelecektir.

13–14. Bir topluluk [çoğu] evvelkilerdendir, çok azı da sonrakilerdendir.

"Es-Sâbigûn" hakkında bilgi veren bu Âyetlerde "evvelkiler" ve "sonrakiler" ifadeleri ile kimlerin kastedilmiş olduğunun dikkatle düşünülmesi gerekir.

Eğer "evvelkiler" ve "sonrakiler" ayrımının "zaman"a göre yapıldığı kabul edilir ve ayrımı belirleyen zaman olarak da bu Âyetlerin indiği dönem benimsenirse, Naim cennetlerinden yararlanacak olanların çoğunun peygamberimizin Elçilik görevi yaptığı dönemden evvel yaşayanlardan olduğu, çok azının da bu dönemden sonra yaşayacaklardan olacağı anlaşılır. Ancak bu kabulleri benimsemelerine rağmen bazıları Naim cennetlerinden yararlanacak olanlarının çoğunun "Muhammed ümmetinin ilklerinden", çok azının da sonrakilerinden olduğunu iddia etmişlerdir. Ne var ki, âhirete, mahşere ait beyanların normal olarak ilk insandan son insana kadar herkesi kapsaması gerektiği hususu dikkate alınırsa, bazılarınca yapılan bu ayrımın gerçekçi olmadığı hemen görülebilir.

Eğer "evvelkiler" ve "sonrakiler" ayrımının "zaman"a göre değil de "olay"a göre yapıldığı kabul edilir ve "olay" olarak da herhangi bir Allah Elçisinin yaptığı davet benimsenirse, Naim cennetlerinden yararlanacak olanların çoğunun Elçilerin davetlerinin ilk dönemlerinde onlara destek verenler olduğu, azının da bu dönemler dışında yaşayanlar olduğu anlaşılır. Bize göre, yukarıda mealleri verilen Âyetlerden Hadîd Sûresi'nin 10. ve Tövbe Sûresi'nin 100. Âyetleri bu görüşü desteklemektedir.

Aslında yukarıdaki görüşlerden hangisi benimsenirse benimsensin, Rabbimizin bu Âyetlerde bizlere vermiş olduğu şu iki mesaj hiç değişmeyecektir:

Sâbigûn ölçüsünde cennet hak edenlerin sayıları sürekli azalmaktadır.
Zor dönemlerde işlenen amel, normal dönemlere nazaran daha değerlidir.

Saygılarımla.
Galip Yetkin.