Anonim(Ortak)Halk Edebiyatı
Anonim Halk Edebiyatı ürünlerinin temel özelliği yaratıcılarının belli olmamasıdır. Bunlar, sözlü gele*nekte yaşar ve ağızdan ağıza yayılır. Bu ürünlerin en önemlileri: Halk Masalları, Halk Hikayeleri‘dır diğer ürünler aşağıda kısaca açıklanmıştır:
Efsaneler:
İçlerinde olağanüstü kişi ve olaylar bulunan, ta*rihsel olaylarla Örülmüş halk masallarıdır. Destan ve masala benzer ancak masal gibi iyi sonla bitmez.
Karagöz ile Hacivat:
Seyirlik halk oyunlarındandır. Bir gölge oyunu olan türün başlıca kahramanı olan Karagöz cahil halk tipini; Hacivat ise aydın ya da yan aydın tipi temsil eder. Deriden kesilen ve “tasvir” denen birtakım bi*çimlerin, arkadan ışıklandırılmış beyaz bir perdeye yansıtılması temeline dayanır.
Orta Oyunu:
Karagöz’de olduğu gibi tuluata (doğaçlamaya ) dayalıdır. Yazılı bir metne bağlı kalınmaz. Seyirci*lerle çevrilmiş bir alanda oynanır. En önemli kişileri kavuklu ve Pişekar’dır. Yanlış anlamalar, şive taklitleri söz oyunları, ha*zır cevaplık başlıca güldürü öğeleridir.
Meddah :
Tek kişilik gösteridir. Meddah, öyküler anlatır*ken, öykülerde yer alan kişilerin de taklitlerini yapar. Olabildiğince, onların kılığına bürünür. Meddah öykülerinde konuşma dili kullanılır.
Bilmeceler:
Çoğu ölçülü, uyaklı, aliterasyonudur. Bir söz oyunu niteliği gösterir. Amaç, bir varlık ya da nesnenin niteliklerini söyleyerek onun ne olduğunu karşıdakine buldur*maktadır.,
Fıkralar:
Fıkralar, nükteli küçük öykülerdir. Güldürürken düşündürmeyi de amaçlar. Nasrettin Hoca Fıkraları, Bektaşi ve incili Çavuş fıkraları ünlüdür.
Atasözleri:
Kimin, ne zaman söylediği belirsizdir. Uzun gözlem ve deneyimin ürünüdür. Toplumumuzun, kültürünün, yaşam felsefesinin yansıdığı en önemli ürünlerdir. İnsanlara öğüt vererek yol gösterir. Çoğu hece ölçüsüyle söylenmiştir
Ninniler:
Küçük çocukları uyutmak amacıyla söylenirler. Ezgilidirler. Türkü biçimiyle oluşturulurlar.
Ağıtlar:
Ninniler gibi ezgiyle söylenirler. Türkülerin bir tü*rü sayılabilir. Sevilen bir kişinin ölümünden duyulan acı anlatılır.
Türküler:
Değişik konularda söylenebilir. Her zaman ezgi*lidir. Genellikle hecenin 11′li kalıbı kullanılır. Dü*zenleyicileri genellikle bilinmez.
Maniler:
Sevgi, doğa gibi konularda söylenir. Tek dört*lükten oluşur. Uyaklanışı (a a b a) biçimindedir.
|