B- AY
Ay, kendindeki ışığı bize yansıtan gök cismidir. Bir âyet şöyledir:
هُو الذِي جعل الشمْس ضِياء والْقمر نُورًا
“ Güneşi ziyâ, Ay’ı nûr yapan odur…” (Yunus 10/5)
Nûr, yayılan ve görmeye yardımcı olan ışıktır[8]. Ay’dan yansıyan ışık nûr olduğu gibi beyaz gecelerde, duhâdan arındırılmış Güneş ışığı da nûrdur. Allah Teâlâ şöyle demiştir:
وجعل القمر فِيهِن نورًا وجعل الشمس سِراجًا
“Allah, göklerin içinde Ay’ı nur, Güneşi de kandil yapmıştır”. (Nuh 71/16)
Güneş, kandile benzetilmiştir. Çünkü kandil, ışığın kaynağıdır. Işığın kaynağı olan Güneşin ziyâsı, Ayın üzerine nûr olarak iner. Biz Ay’ı, ondan yansıyan nur kadar görür; ona hilal, yarımay veya dolunay deriz.
C- DÜNYA
Dünya bir beşik gibidir; 20 Hazirana kadar sağa, 20 Aralık’a kadar da sola eğilirken 22 Eylül ve 20 Mart günlerinde dik duruma gelir. 21 Mart, ilkbaharın, 21 Haziran yazın, 23 Eylül sonbaharın ve 21 Aralık da kışın ilk günüdür.
Allah Teâlâ şöyle buyurur:
الذِي جعل لكم الأرض مهدًا
Sizin için yeri (Dünyayı) bir beşik yapan odur. (Taha 20/53)
الذِي جعل لكم الأرض مهدًا وجعل لكم فِيها سبلًا لعلكم تهتدون
Sizin için yeri (Dünyayı) bir beşik yapan odur. Hedefinize ulaşabilmeniz için orada size yollar açmıştır. (Zuhruf 43/10)
ألم نجعلِ الأرض مِهادًا . والجِبال أوتادًا
“Biz, yeryüzünü bir beşik, dağları birer kazık yaptık değil mi?" (Nebe' 78/6-7)
Dünyanın beşik gibi olması, Güneşin doğuş ve batış noktalarının ve gölge yönünün sürekli değişmesini gerektirir. Gölge ile ilgili âyetler daha sonra gelecektir. Diğer âyet şudur:
فلا أُقْسِمُ بِرب الْمشارِقِ والْمغارِبِ إِنا لقادِرُون
“Doğuların ve batıların Sahibini[9] iyi düşünün; o elbette ölçüler koyar[10].” (Meâric 70/40)
“Doğular ve batılar” ifadesi, doğuş ve batış noktalarının çokluğunu gösterir. Güneş sadece, 20 Mart ve 22 Eylül günlerinde tam doğudan doğar ve tam batıdan batar. 20 Aralık ve 20 Haziran günlerine kadar doğuşun ve batışın iki uç noktasına ulaşıp geri döner. Bunu gösteren âyet şudur:
رَبُّ الْمَشْرِقَيْنِ وَرَبُّ الْمَغْرِبَيْنِ . فَبِأَيِّ آلَاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ
“O, iki doğunun sahibidir. İki batının da sahibidir; (Ey insanlar ve cinler) Bu durumda Rabbinizin (Sahibinizin) hangi nimeti karşısında yalan söyleyebilirsiniz?” (Rahman 55/17-18)