hasyetullah
21. April 2009, 09:49 AM
HADİS OLDUĞU SANILAN SÖZLER
PEYGAMBERİMİZE AİT SANILAN UYDURMA SÖZLER VE UYGULAMALAR
Gerçekte islamdışı olan fakat İslam inancında olduğu sanılan inanışların aslında temelleri çürüktür, isnad ve metin açısından zayıf yada uydurmadır. Peygamberimize ait olduğu iddia edilen sözlerin, gerçekten ona ait olup olmadığının anlaşılması için, hadis usulüne göre, isnad ve metin açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Oysa bize ulaşan rivayetler yüzyıllardır sadece isnad açısından incelenmiş fakat metin incelemesi önemsenmemiştir. Oysa isnad araç metin ise amaçtır, çünkü asıl önemli olan verilmek istenen mesajdır. İsnad açısından güvenilir kabul edilen sözler , metin olarak incelenmediğinde uydurmaların önüne geçilememiş, hatta isnad açısından da zayıf ve uydurma pek çok söz ve uygulama dinin aslı zannedilerek kabul edilmiş ve doğruluğuna inanılmıştır.
Bu sorgulama ve araştırma eksikliği pek çok yanlış inanışın benimsenmesine yol açmıştır. Kültürel, toplumsal, siyasi, etnik, dinsel yada kişisel çıkarlar için hatta bazen de ‘’iyi niyetle ve Allah rızası için’’ din adına, Allah adına pek çok söz ve davranış şekilleri, dini uygulamalar uydurulmuş , bunların kabul görmesi için de bazen Peygamberimizin , bazen onun ailesinin ve yakınlarının, bazen de din konusunda uzmanlaşmış kişilerin, dini liderlerin, otoritelerin adı kullanılmıştır.
İnsanlar yeterince bilgilendirilmediğinden ve kendileri de konuyu araştırmadıklarından, zaten Kuran’daki ayetlerden de genellikle uzak yada habersiz olduklarından; din konusundaki uydurmaların baskın olduğu, doğruların yanlışlarla birbirine karıştığı, din adına delilsiz pek çok inancın halk arasında yaygınlaştığı hatta Kuran’da bize bildirilene zıt, Kuran’la çelişen, islamdışı pek çok inanışın islamdan zannedildiği, Allah’ın emri sanıldığı, akla mantığa, bilime aykırı pek çok inanışın da din adına kabullenildiği, kötülüklerin alabildiğine yaygınlaştığı, sosyal yaşamda dengesizliklerin arttığı bir durum ortaya çıkmıştır.
Din konusunda doğruyu yanlıştan ayırmada Allah’ın Kitabı yeterlidir, zaten bu Kuran doğruyu yanlıştan ayırandır. Ancak yine de toplumda çok sağlam delilleri olduğu sanılan bu kökleşmiş uydurma inançların, gerçekte ciddi bir araştırmaya, sorgulamaya tabii tutulmadan kabul edildiği, en sağlam sanılan, herkes tarafından doğru kabul edilen sözlerin ve uygulamaların bile Allah’ın dininden, gerçeklerden uzak, akla mantığa, bilime aykırı ve çelişkilerle dolu olduğu sadece basit bir isnad ve metin tenkidi yapıldığında ve Kuran süzgecinden geçirildiğinde kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. En önemlisi de insanların bunları kendi kişisel görüşlerini toplumlara benimsetmek için din adına, peygamberimiz adına, Allah adına uydurmalarıdır. Allah rızasını kazanmak istiyorsak aynı hatalara düşmemeliyiz, çünkü din konusunda asılsız, delilsiz, yalan yanlış şeylere inanmak, onlara göre hayatımıza yön vermek Allah tarafından affedilmeyecek bir suçtur. Allah’ın dini eksiksiz, tastamam, en doğru olandır, en mükemmel yaşam tarzına ulaştırandır; eklemelere, çıkarmalara, uydurmalara ihtiyacı yoktur.
Aşağıdaki örnekler M. Hayri Kırbaşoğlu’nun ‘’Alternatif Hadis Metodolojisi’’ adlı kitabından alınmıştır. Din konusundaki uydurmaların hangi boyutlara vardığını ve doğru sandığımız, toplumda yerleşmiş pek çok inanışın gerçekte yanlış ve uydurma olduğunu ayrıntılarıyla göstermektedir.
‘’Herhangibir kaynakta bir hadisle karşılaştığımızda yapılması gereken nedir?’‘ Sorusunun cevabı, önce isnadın, sonra metnin incelenmesidir.
1)İSNAD TETKİKİ (Hadisin peygamberimize kadar dayandırılması ve kaynak açısından incelenmesi)
Hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf ve ahlak kitaplarında ve halk tipi dini eserlerde isnadsız kaynaksız hadis kullanımı oldukça yaygındır.
a)Kaynak ve isnad sorgulamasının yapılması
b)İsnadların bütünlük ilkesine göre derlenmesi
*‘’Cibril hadisi, Mirac hadisi, Veda Hutbesi diye bilinen hadislerin duyduğumuz yada okuduğumuz şekliyle standart olduğuna, bütün kaynaklarda aynı metnin aktarıldığına dair yaygın ama yanlış bir inanış vardır.Oysa kaynaklar incelendiğinde bunların pekçok sayıda olduğu görülür. Hatta bir genelleme yapılarak şöyle denebilir: ‘’ Bütün kaynaklarda aynı şekilde nakledilmiş standart bir metni olan tek bir hadis dahi bulmak mümkün değildir.’’
c) İsnadların tarihi gelişiminin incelenmesi
* Zenginlik ve fakirlikle ilgili hadis rivayetleri (Başlangıçta az sayıda iken zaman içinde bu rivayetler 82’ye ulaşmıştır)
(Zenginliğin kınanması, fakirliğin özendirilmesi, insanın dünya ve ahiret mutluluğu için gerekli görülmesi inancı)
* Kader ile ilgili hadis rivayetleri (Kaderle ilgili hadis rivayetleri başta 3 iken zamanla 90’a ulaşmıştır)
*Cibril hadisi (Ancak belli bir dönemden sonra hadis kaynaklarında görülmeye başlamıştır)
* ‘’Allah her yüzyıl başında dinini yenileyecek birini gönderir ‘’ inancı (Bu konudaki ravilerin tamamının Mısırlı, Şafii mezhebi mensubu olması ve Irak bölgesinde yaşaması)
* On iki imam inancı (Şii kaynaklardaki rivayetler önceleri 17 iken zamanla 200’e çıkmıştır)
d) Raviler hakkındaki biyografik bilgilerin toplanması
Hadis konusundaki eserler birikimsel mahiyettedir ve pek çok bilgi bu kaynaklarda aynen tekrarlanmıştır. Hadis ravilerinin biyografilerine dair eserlerde tarafsız davranılmamış, aksine kişisel görüşlerin, mezheplerin etkisiyle yazarlar kendi dışındakilerin biyografilerini kısa tutarken, kendilerinden olanların biyografilerini oldukça uzatmışlardır. Ravilerle ilgili bilgilerde, doğum ve ölüm tarihlerinde, çelişki ve tutarsızlıklar vardır. İki ravi arasındaki anormal zaman farkını kapatmak için bazen ravilerin ömürleri anormal biçimde uzun gösterilmiştir.
e) Cerh- tadil bilgilerinin incelenmesi, karşılaştırılması
Bu alanda da otoritelerin şahsi eğilimlerinin yapılan değerlendirmeleri yönlendirdiği, önyargılı olunabildiği, tutarlılık, vb. uygulamalarda ayrımcılık yapıldığı, bu kural bazı ravilere uygulanırken bazılarının açıkça kayırıldığı görülmektedir. (Ebu Hanife, Nuh bin E. Meryem, Ebu Isme, vb.) Raviler hakkındaki hükümler önyargılı, taassup ürünü, yanlış bilgilere dayalı ve asılsız olabilir. İlk dönem kaynaklarında raviler hakkındaki değerlendirmelerin daha makul ve gerçekçi olduğu, geç dönem kaynaklarındaki değerlendirmelerin ise yargılama, hakaret ve tekfire varabildiği görülüyor. Yine bazı tefsirlerin isnadları incelendiğinde, isnadların çoğunun mükerrer olduğu, kaynak gösterilen sözlerin az bir kısmının peygamberimize, büyük bir kısmının başka kimselere ait olduğu hatta tefsircilere ait olmayan yorumların onlara atfedildiği görülmüştür.
f) İsnad tetkikinin sonuca bağlanması
İsnad ve ravi incelemesi, bir insanın (muhaddis) bir başka insan (ravi) hakkındaki değerlendirmesi olduğundan varılacak sonuçlar görecelidir.
2)METİN TETKİKİ VE TENKİDİ
Bir hadisin sıhhatini belirlemede nihai kriter, isnad değil metindir.
Metin tenkidi önde gelen sahabeler tarafından da kullanılmış bir yöntemdir ancak zamanla önemsenmez hale gelmiştir.
*Hz. Aişe, peygamberimizin Rab’bini gördüğünü iddia edenleri 6-Enam-103 ayetine dayanarak reddetmiştir.
*Hz. Aişe ve İbn Abbas ‘’Ölü, ailesinin ağlamasından dolayı azaba uğrar’’ şeklindeki hadis rivayetini reddetmişlerdir.
*Hz. Ömer ‘’Bir eve girerken üç defa izin istenmesine dair hadis rivayetini 24-Nur-28 ayetine aykırı olduğu için reddetmiştir.
a) Hadislerin Kuran ölçüsüne vurulması
Kuran’da pek çok ayette peygamberimize kendisine vahyedilene uyması emredilmiştir. (7-Araf-203, 6-Enam-50, 106, 10-Yunus-15, 109, 46-Ahkaf-9, 33-Azhab-2). Dinin esaslarının belirlenmesinde başvurulacak bilginin’’kesin’’ bir bilgi olması çok önemlidir. Elimizdeki mevcut bütün hadislerse ‘’ahad’’ hadis kategorisinde olup, peygamberimize aidiyetleri ‘’kesin’’ değil, ‘’zanni’’ dir. Metin tenkidinde, hadislerin Kuran süzgecinden geçirilmesi yani Kuran’a uygun olanların kabul edilmesi, aykırı olanların reddedilmesi, Kuran’ı anlamada bütünlük ilkesine uyulması gerekir. ‘’Kuran ve hadis, sünnet birbirinin tamamlayıcısıdır, aralarında bir aykırılık yoktur’’ iddiaları gerçekleri yansıtmıyor. Elimizdeki onbinlerce hadisin içinde Kuran’a aykırı pekçok rivayet vardır. Hatta bazı kişiler, peygamberimizin lehine olmak şartıyla hadis uydurmayı açıkça savunmuşlardır. Kuran’a aykırı hadis rivayetlerine örnekler:
*Zina edenlerin recmedilmesiyle ilgili hadis rivayetleri(24-Nur-2; zina eden erkek ve kadının cezaları).
*’’Güneş ve ay kıyamet günü dürülüp sarılarak ateşe atılmış iki öküz (gibi) dir’’ hadis rivayeti (14-İbrahim-33)
*Veli izin vermedikçe nikahın caiz olmadığı
*Ölü için yapılan hac ve tutulan oruç
*Müşriklerin ölen çocuklarına ahirette müşrik muamelesi yapılması (6-Enam-164), cahiliye döneminde diri diri gömülen kız çocuklarının da cehennemlik olduklarına dair rivayetler (81- Tekvir-8,9)
*’’Dünya müminin hapishanesi, kafirin ise cennetidir’’ rivayeti ve dünyaya olumsuz bakan zahidlik inanışı (2-Bakara-201)
*Bazı insanların hesapsız cennete gireceği ile ilgili hadis rivayetleri (21-Enbiya-23)
*En şerli yerlerin çarşılar olduğu ile ilgili rivayetler (Peygamberimiz ticaretle uğraşıyordu)
*Kocası izin vermedikçe kadının kendi malında tasarrufta bulunamayacağı rivayetleri (2-Bakara-237, 4-Nisa-4)
*Havva olmasaydı hiçbir kadın kocasına ihanet etmezdi ve Havva Adem’i ayarttı rivayetleri (2-Bakara-35,36)
*Gayb ile ilgili rivayetler
b) Hadislerin mütevatir, maruf veya meşhur sünnetler ölçüsüne vurulması (Rivayetler mütevatir ve ahad olarak ikiye ayrılır. Mütevatir olmayan tüm rivayetler ahad haberdir ve kesin bilgi ifade etmez, zandır.Mütevatir, yalan üzere ittifak etmesi pratikte imkansız olan kalabalık bir grubun naklettiği ve her tabakada da muhafaza edilen haberlerdir.Bu kurala uyan örneklerin sayısı oldukça azdır, uymayanların yani uydurmaların sayısı ise oldukça fazladır. Hadis kaynaklarında pekçok mütevatir hadis bulunduğu iddiası asılsızdır. Çünkü kaç kişinin rivayetinin mütevatir sayılacağı konusu bile tartışmalıdır, bazı alimler mütevatir olarak bize ulaşan hiçbir hadis bulunmadığını söylerken bazıları da dört ile bin beş yüz arasında değişen sayıda kişinin rivayetinin mütevatir sayılacağını iddia ediyorlar. Elimizdeki bütün hadisler ahaddır, çünkü mütevatir-uygulama olarak değil, ravisi, isnadı bulunan bir hadis olarak- mevcut değildir. )
*Adı Ahmet yada Muhammet olanları öven, bu isimdeki hiç kimsenin cehenneme girmeyeceğini ileri süren hadis rivayetleri
*Cehennemden kurtulmanın çarelerini gösteren, ‘’Kim şunu yaparsa cehennemden kurtulur’’ iddiaları içeren ama çare olarak basit bazı iyilikleri gösteren hadis rivayetleri
*Kadınların guslederken saç örgülerini açmaları gerektiğini iddia eden hadis rivayetleri (Hz. Aişe reddetmiş)
*’’Namaz kılanın önünden köpek, eşek ve kadın geçerse namazı bozulur’’ şeklindeki hadis rivayeti (Hz. Aişe reddetmiş)
*Kandil gecelerini (Kadir, Mirac, Mevlid, Regaib, Beraat) kutlamak, ihya etmek, o gecelere mahsus özel ibadetlerde bulunmak, bunlara mübalağalı sevap ve faziletler atfetmek şeklindeki uygulamalar (Peygamberimizin kendisinin bu geceleri fiilen kutlamadığı bilinen bir gerçektir)
*Ölülerin ardından Kuran okunması, Kuran’ın hatmedilmesi uygulamaları (Peygamberimiz döneminde yapılmamış)
*’’Kişiye hanımını neden dövdüğü sorulmaz’’ şeklindeki hadis rivayeti (Peygamberimiz hayatında eşleri yada başkaları olsun ne bir kadına nede bir kıza bir fiske bile vurmamıştır)
*Çocuklara 7 yaşına gelince namaz emredilmesi, 10 yaşına gelince kılmazlarsa dayakla namaza zorlanmaları gerektiği iddiası (Peygamberimiz çocuklara karşı çok merhametliydi; hutbe sırasında kucağına torununu alması, vb. örnekler)
c) Hadislerin Umumul Belve kriterine göre değerlendirilmesi (Herkesi ilgilendiren, herkesin bilmesi gereken bir konudaki hadis, pek çok kişi tarafından rivayet edilmiş olmalıdır)
*’’Başlarına kadın geçiren bir kavim felah bulmaz’’ şeklindeki hadis rivayeti (ferdi mutlak- sadece bir kişinin rivayet ettiği bir hadis )
*’’Ben kimin mevlası isem Ali de onun mevlasıdır’’ şeklindeki hadis rivayeti (Uydurma bir hadis ve sahih isnadı yok)
d) Kalabalık bir grup önünde gerçekleşen bir olayın sadece birkaç kişi tarafından rivayet edilmesi
*Reddi Şems hadisi ( Peygamberimizin başı Hz. Ali’nin kucağında iken vahiy gelmesi, o sırada Hz. Ali’nin namazı kaçırması nedeniyle peygamberimizin dua etmesiyle, güneşin battıktan sonra tekrar doğduğu ile ilgili hadis rivayeti)
*Peygamberimizin mucizelerine dair hadis rivayetleri (İlk siyer kitaplarında mucizelerden pek sözedilmezken, sonradan sayıları yüzlerce kat artmış)
e) Hadislerin tarihi gerçeklere ters düşmesi, yaşanmış olayların geriye yansıtılması
*Miracla ilgili hadis rivayetinde peygamberimize üç şey verildiği (Namaz, Bakara suresinin son ayetleri, şirk koşmadan ölenin bağışlanacağı vaadi) ile ilgili rivayet: Miracda söylendiği iddia edilen bu sözün hadis olması mümkün değil, çünkü Bakara suresi tamamen Medine’de nazil olmuş
*Peygamberimizin vefatından epey sonra ortaya çıkan fırkalara dair hadis rivayetleri
(‘’Tabiinin hayırlısı Uveys’tir’’, vb. Oysa ‘’tabiin’’ kavramı peygamber dönemi sonrasına ait bir kavram)
*Kıyametin vakti ile ilgili hadis rivayetleri (‘’Kıyamet alametleri iki yüz yılından sonradır’’. Oysa Peygamberimiz döneminde takvim uygulaması yoktu, Hicri takvim uygulaması Hz. Ömer döneminde başlamış. Kesin tarih içeren ve belli bir takvim yılını belirten tüm hadisler aynı durumdadır)
*’’Allah’a ve ahirete inananların hiç hamama girmemesi gerektiği ile ilgili hadis rivayetleri (Peygamberimiz döneminde hamam kültürünün olmadığı biliniyor)
*Peygamberimizin Allah’a, ümmetini kıtlıkla denememesi, kendileri dışından bir düşmanı başlarına musallat etmemesi konusundaki duası ve Allah’ın vaadi (Tarih boyunca müslüman olmayan kişiler defalarca müslümanlara musallat olmuştur)
*’’Bilinen on emmenin süt haramlığına yol açacağına dair bir ayetin Kuran’da nazil olduğu, sonra bunun bilinen beş emmeyle neshedildiği, peygamberimiz vefat ettiğinde bunların hala Kuran ayeti olarak okunduğu’’ şeklindeki hadis rivayeti
f) Hadislerin dil ve yöntem açısından problemli olması: Hadis rivayetinin metninde komik, yapmacık, çirkin ifadelerin olması, hadisten çok doktor reçetesine yada üfürükçülerin muska ve yazılarına benzemesi, vb.
*Kader kelimesinin sözlük anlamının genişlemesi peygamberimizden çok sonra olmuş (dolayısıyla peygamberimizin o anlamda kullandığı iddiası yanlış)
*Halife, hilafet, vb. siyasi kavramların yeraldığı hadis rivayetleri
*Cevşen duası (Bu duanın isnadı, kaynağı yok, dua metni aşırı uzun, duada cümle sonlarında ses uyumu, nakaratlar ve yapmacık ifadeler var) (Peygamberimizin duaları birkaç satırı geçmiyor)
*Hadis ravilerin hadisleri söylerken arada ‘’yani’’ diyerek açıklaması, ancak bu açıklamaların zamanla peygamberimize ait sanılması
*Hadisin müstehcen, rahatsız edici unsurlar içermesi (Örnek:‘’Faizin en azının günahı bile, kişinin annesiyle zina etmesinden şu kadar büyüktür’’ şeklindeki hadis rivayeti)
g) Hadislerin abartılı vaatler yada tehditler içermesi (Kolay yoldan köşeyi dönmek isteyenler için)
İleri derecede dindarlık iddiasında bulunan bazı sofu ama cahil çevrelerin, insanları iyiye teşvik etmek, kötülükten sakındırmak amacıyla, ‘’Allah rızası için’’ hadis uydurdukları da kaynaklarda geçmektedir.
*’’Kim çarşıya girer de:’Allah’tan başka ilah yoktur,….’ derse, Allah ona bir milyon sevap yazar, onun bir milyon günahını siler, onun derecesini de bir milyon derece yükseltir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim hergün yüz defa İhlas suresini okursa … cennete girer’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim günde iki yüz defa İhlas suresini okursa, borcu hariç elli yıllık günahları silinir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’İlk defa içki içeni dövünüz, ikinci defa içeni de dövünüz…beşinci defa içerse onu öldürünüz’’ şeklindeki hadis rivayeti
ğ) Hadisin önceki din, kültür ve medeniyetlerden alındığını gösteren ipuçlarının bulunması (İsrailiyat, Mesihiyat denilen, İslam kültürüne dışardan sokulan bu bilgilerin çoğu, açıkça değil ama hadis şeklinde dine sokulmuştur )
*’’Allah kıyamet günü şöyle der: ‘Ey Ademoğlu, ben hasta oldum beni ziyeret etmedin,…, senden su istedim vermedin, Ey Rab’bim Sen alemlerin Rab’bisin, Sana nasıl su vereyim ki? …’’ (Kudsi hadis rivayeti- İncil’de benzer ifadeler var)
*Zina edenlerin recmedilmesi ile ilgili hadis rivayetleri
*Farelerin İsrailoğullarının mutasyona uğramaları sonucu oluştukları inancı
*’’Güvercinler gibi safdil, yılanlar gibi akıllı olun’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Allah’ın ilk yarattığı şey akıldır’’ (kudsi hadis rivayeti)
*Gelecekte beklenen kurtarıcı Mehdi ve Mesih inancı
h) Dış dünyada yaşanan gerçekliklere, tecrübe ve deneylere ters düşmesi, mitolojik özellikler taşıması
*Kaf dağıyla ilgili rivayetler (Yeşil taştan olan ve dünyayı kuşatan)
*Dev bir insana dair rivayetler (1666m. uzunluğunda bir firavun)
*Dünyanın öküzün boynuzu üzerinde durduğu, öküz başını sallayınca deprem olduğu ile ilgili hadis rivayetleri (Risale-i nurlarda yorumlanıyor)
*’’İnsanların en yalancıları kuyumcularla boyacılardır’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Dünyanın ömrü yedi bin yıldır ve biz yedinci bin yıldayız’’ şeklindeki hadis rivayeti (Peygamberimizden sonra yaklaşık on beş yüzyıl geçti)
*’’Bir kimse konuşurken aksırırsa bu onun doğru söylediğini gösterir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Yangın gördüğünüzde tekbir getiriniz, çünkü tekbir onu söndürür’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Çörek otu, acve hurması yiyenin hastalanmayacağına dair, vb. hadis rivayetleri
*Cevşen, karınca, vb. duaların her türlü sorunu gidereceğine, kişiye zarar gelmeyeceğine, üzerinde taşımakla tüm günahların affedileceğine dair inanışlar, bunların muska olarak kullanılması (İsnadı ve kaynağı belli olmayan, halk arasında yaygın, uydurma pek çok dua)
ı) Akla ve mantığa ters düşmesi, saçma olması
*’’Pirinç insan olsa idi halim selim bir adam olurdu, onu yiyen mutlaka doyar’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Ceviz şifadır, peynir hastalıktır, mideye inince şifa olur’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Horoza sövmeyin, çünkü o benim dostumdur. Ademoğlu onun sesinin kıymetini bilseydi, tüyünü ve etini altınla tartarak satın alırdı’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Eşeğin sesini işittiğiniz zaman da şeytandan Allah’a sığının, çünkü o da şeytanı görmüştür’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Ateşte pişmiş yemek yiyenin abdest alması gerektiğine dair hadis rivayeti
*’’Sayfalarınızın mürekkebini topraklayın, bu daha iyi sonuç getirir, çünkü toprak mübarektir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Cennetliklerin çoğunun fakirler, cehennemliklerin çoğunun da kadınlar olduğu ile ilgili hadis rivayetleri
*’’Her kim gece çokça namaz kılarsa, gündüzün yüzü güzel olur’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Muhammed olmasaydı Adem’i yaratmazdım, Muhammed olmasaydı cennet ve cehennemi de yaratmazdım’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim ben müminim derse o kafirdir, kim ben alimim derse o cahildir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Allah’u Teala her Cuma günü altı yüz bin günahkarı cehennemden azat eder. Bunların hepsi de cehenneme layık olup Cuma gününün bereketiyle cehennemden çıkarılır’’ şeklindeki hadis rivayeti
i) Hadislerin siyasi, kelami, fıkhi, etnik, vb. sürtüşme ve tartışmaların izlerini taşıması
*İmamların Kureyş’ten olması gerektiği, Kureyş’ten on iki imam yönetimde olduğu sürece insanların huzur ve saadet içinde olacağı, Muaviye ve Hz. Ali’nin faziletleri, Peygamberimizden sonraki siyasi kargaşalarda rol alan sahabelerin lehine yada aleyhine rivayetler
*’’İblisin ayak bastığı yer Basra, yavruladığı yer Mısır’dır’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Hariciler cehennemliklerin köpekleridir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kader konusunda konuşmayınız. Çünkü o, Allah’ın sırrıdır, Allah’ın bu sırrını ifşa etmeyiniz’’ şeklindeki hadis rivayeti (Kader konusu peygamberimizden sonraki dönemde tartışma konusu olmuş peygamberimiz döneminde değil)
j) Hadislerin mitolojik ve efsanevi unsurlar içermesi
*’’Allah melekleri iki kolunun ışığından yarattı’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Farelerin Yahudi olduğu, kedinin aksırığından yaratıldığı, istakozun önceden terzi olduğu, yeryüzünün bir balığın sırtında olduğu, devenin şeytandan yaratıldığı, Süheyl yıldızının önceden Yemen’de bir vergi toplayıcısı olduğu, horoz ve karganın içki arkadaşı olduğu, siyah köpeklerin cinlerden olduğu, keçilerin cennetten oldukları, güneşin şeytanın iki boynuzu arasından doğduğu, Allah’ın bir bulut içinde olduğu, vb. rivayetler
*Kaf dağı efsaneleri
*Zulkarneyn ile ilgili mitolojik rivayetler
*Hacerul esved’in cennetten geldiği, müşriklerin günahlarının onu siyahlaştırdığı ile ilgili hadis rivayetleri
*Halk efsaneleri
k) Hadislerin bilimsel gerçeklere ters düşmesi
*Hz. Nuh’un gemisi ile ilgili ayrıntılı bilgi veren hadis rivayetleri
*’’Patlıcan ne için yenirse ona yarar, keşkek sırtı kuvvetlendirir’’ vb. hadis rivayetleri
*Yılanların körlüğe sebep olduğu şeklindeki hadis rivayeti
*’’Burundan kıl çıkması cüzzam hastalığından emin olunması demektir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Sağlık ve tedavi ile ilgili hadis rivayetleri, tıbbi nevevi (Peygamberimiz döneminde uygulansa bile günümüzde bilimsel bir geçerliliği yok, tarihi açıdan o dönemin özelliklerini yansıtıyor)
l) Sezgisel olarak bir hadisin uydurma olduğunun tespiti
( İslamın amaçları ve temel esasları konusunda bilgiye, aklı selime ve sorgulayıcı bir mantığa sahip her müslüman, daha ilk bakışta bazı hadislerin uydurma olduğunu farkedebilir. Günümüzde halk islamı denen anlayışın hakim olduğu çevrelerde, bu özelliklere sahip her müslümanın kolayca teşhis edebileceği yüzlerce mevzu yada münker hadis kitlelerin din anlayışını olumsuz yönde etkiliyor.)
m) Kıyas ve icmaya aykırılık (Bu konulardaki rivayetler çelişkilerle doludur)
*’’Kuran’da önce on emmeyle süt haramlığının oluşacağına dair bir ayetin olduğu, sonra bunun beş emmeyle haramlığın oluşacağıyla ilgili bir ayetle neshedildiği ve peygamberimiz öldüğünde de bunların Kuran ayeti olarak okunuyor olduğu şeklindeki hadis rivayeti
*Ezan uygulamasının nasıl başladığı ile ilgili hadis rivayetleri
*Miraç ile ilgili hadis rivayetleri
*Peygamberimizin nasıl hac yaptığı ile ilgili hadis rivayetleri
*On iki imamla ilgili hadis rivayetleri
hayatdeneyimi
PEYGAMBERİMİZE AİT SANILAN UYDURMA SÖZLER VE UYGULAMALAR
Gerçekte islamdışı olan fakat İslam inancında olduğu sanılan inanışların aslında temelleri çürüktür, isnad ve metin açısından zayıf yada uydurmadır. Peygamberimize ait olduğu iddia edilen sözlerin, gerçekten ona ait olup olmadığının anlaşılması için, hadis usulüne göre, isnad ve metin açısından değerlendirilmesi gerekmektedir. Oysa bize ulaşan rivayetler yüzyıllardır sadece isnad açısından incelenmiş fakat metin incelemesi önemsenmemiştir. Oysa isnad araç metin ise amaçtır, çünkü asıl önemli olan verilmek istenen mesajdır. İsnad açısından güvenilir kabul edilen sözler , metin olarak incelenmediğinde uydurmaların önüne geçilememiş, hatta isnad açısından da zayıf ve uydurma pek çok söz ve uygulama dinin aslı zannedilerek kabul edilmiş ve doğruluğuna inanılmıştır.
Bu sorgulama ve araştırma eksikliği pek çok yanlış inanışın benimsenmesine yol açmıştır. Kültürel, toplumsal, siyasi, etnik, dinsel yada kişisel çıkarlar için hatta bazen de ‘’iyi niyetle ve Allah rızası için’’ din adına, Allah adına pek çok söz ve davranış şekilleri, dini uygulamalar uydurulmuş , bunların kabul görmesi için de bazen Peygamberimizin , bazen onun ailesinin ve yakınlarının, bazen de din konusunda uzmanlaşmış kişilerin, dini liderlerin, otoritelerin adı kullanılmıştır.
İnsanlar yeterince bilgilendirilmediğinden ve kendileri de konuyu araştırmadıklarından, zaten Kuran’daki ayetlerden de genellikle uzak yada habersiz olduklarından; din konusundaki uydurmaların baskın olduğu, doğruların yanlışlarla birbirine karıştığı, din adına delilsiz pek çok inancın halk arasında yaygınlaştığı hatta Kuran’da bize bildirilene zıt, Kuran’la çelişen, islamdışı pek çok inanışın islamdan zannedildiği, Allah’ın emri sanıldığı, akla mantığa, bilime aykırı pek çok inanışın da din adına kabullenildiği, kötülüklerin alabildiğine yaygınlaştığı, sosyal yaşamda dengesizliklerin arttığı bir durum ortaya çıkmıştır.
Din konusunda doğruyu yanlıştan ayırmada Allah’ın Kitabı yeterlidir, zaten bu Kuran doğruyu yanlıştan ayırandır. Ancak yine de toplumda çok sağlam delilleri olduğu sanılan bu kökleşmiş uydurma inançların, gerçekte ciddi bir araştırmaya, sorgulamaya tabii tutulmadan kabul edildiği, en sağlam sanılan, herkes tarafından doğru kabul edilen sözlerin ve uygulamaların bile Allah’ın dininden, gerçeklerden uzak, akla mantığa, bilime aykırı ve çelişkilerle dolu olduğu sadece basit bir isnad ve metin tenkidi yapıldığında ve Kuran süzgecinden geçirildiğinde kendiliğinden ortaya çıkmaktadır. En önemlisi de insanların bunları kendi kişisel görüşlerini toplumlara benimsetmek için din adına, peygamberimiz adına, Allah adına uydurmalarıdır. Allah rızasını kazanmak istiyorsak aynı hatalara düşmemeliyiz, çünkü din konusunda asılsız, delilsiz, yalan yanlış şeylere inanmak, onlara göre hayatımıza yön vermek Allah tarafından affedilmeyecek bir suçtur. Allah’ın dini eksiksiz, tastamam, en doğru olandır, en mükemmel yaşam tarzına ulaştırandır; eklemelere, çıkarmalara, uydurmalara ihtiyacı yoktur.
Aşağıdaki örnekler M. Hayri Kırbaşoğlu’nun ‘’Alternatif Hadis Metodolojisi’’ adlı kitabından alınmıştır. Din konusundaki uydurmaların hangi boyutlara vardığını ve doğru sandığımız, toplumda yerleşmiş pek çok inanışın gerçekte yanlış ve uydurma olduğunu ayrıntılarıyla göstermektedir.
‘’Herhangibir kaynakta bir hadisle karşılaştığımızda yapılması gereken nedir?’‘ Sorusunun cevabı, önce isnadın, sonra metnin incelenmesidir.
1)İSNAD TETKİKİ (Hadisin peygamberimize kadar dayandırılması ve kaynak açısından incelenmesi)
Hadis, fıkıh, kelam, tasavvuf ve ahlak kitaplarında ve halk tipi dini eserlerde isnadsız kaynaksız hadis kullanımı oldukça yaygındır.
a)Kaynak ve isnad sorgulamasının yapılması
b)İsnadların bütünlük ilkesine göre derlenmesi
*‘’Cibril hadisi, Mirac hadisi, Veda Hutbesi diye bilinen hadislerin duyduğumuz yada okuduğumuz şekliyle standart olduğuna, bütün kaynaklarda aynı metnin aktarıldığına dair yaygın ama yanlış bir inanış vardır.Oysa kaynaklar incelendiğinde bunların pekçok sayıda olduğu görülür. Hatta bir genelleme yapılarak şöyle denebilir: ‘’ Bütün kaynaklarda aynı şekilde nakledilmiş standart bir metni olan tek bir hadis dahi bulmak mümkün değildir.’’
c) İsnadların tarihi gelişiminin incelenmesi
* Zenginlik ve fakirlikle ilgili hadis rivayetleri (Başlangıçta az sayıda iken zaman içinde bu rivayetler 82’ye ulaşmıştır)
(Zenginliğin kınanması, fakirliğin özendirilmesi, insanın dünya ve ahiret mutluluğu için gerekli görülmesi inancı)
* Kader ile ilgili hadis rivayetleri (Kaderle ilgili hadis rivayetleri başta 3 iken zamanla 90’a ulaşmıştır)
*Cibril hadisi (Ancak belli bir dönemden sonra hadis kaynaklarında görülmeye başlamıştır)
* ‘’Allah her yüzyıl başında dinini yenileyecek birini gönderir ‘’ inancı (Bu konudaki ravilerin tamamının Mısırlı, Şafii mezhebi mensubu olması ve Irak bölgesinde yaşaması)
* On iki imam inancı (Şii kaynaklardaki rivayetler önceleri 17 iken zamanla 200’e çıkmıştır)
d) Raviler hakkındaki biyografik bilgilerin toplanması
Hadis konusundaki eserler birikimsel mahiyettedir ve pek çok bilgi bu kaynaklarda aynen tekrarlanmıştır. Hadis ravilerinin biyografilerine dair eserlerde tarafsız davranılmamış, aksine kişisel görüşlerin, mezheplerin etkisiyle yazarlar kendi dışındakilerin biyografilerini kısa tutarken, kendilerinden olanların biyografilerini oldukça uzatmışlardır. Ravilerle ilgili bilgilerde, doğum ve ölüm tarihlerinde, çelişki ve tutarsızlıklar vardır. İki ravi arasındaki anormal zaman farkını kapatmak için bazen ravilerin ömürleri anormal biçimde uzun gösterilmiştir.
e) Cerh- tadil bilgilerinin incelenmesi, karşılaştırılması
Bu alanda da otoritelerin şahsi eğilimlerinin yapılan değerlendirmeleri yönlendirdiği, önyargılı olunabildiği, tutarlılık, vb. uygulamalarda ayrımcılık yapıldığı, bu kural bazı ravilere uygulanırken bazılarının açıkça kayırıldığı görülmektedir. (Ebu Hanife, Nuh bin E. Meryem, Ebu Isme, vb.) Raviler hakkındaki hükümler önyargılı, taassup ürünü, yanlış bilgilere dayalı ve asılsız olabilir. İlk dönem kaynaklarında raviler hakkındaki değerlendirmelerin daha makul ve gerçekçi olduğu, geç dönem kaynaklarındaki değerlendirmelerin ise yargılama, hakaret ve tekfire varabildiği görülüyor. Yine bazı tefsirlerin isnadları incelendiğinde, isnadların çoğunun mükerrer olduğu, kaynak gösterilen sözlerin az bir kısmının peygamberimize, büyük bir kısmının başka kimselere ait olduğu hatta tefsircilere ait olmayan yorumların onlara atfedildiği görülmüştür.
f) İsnad tetkikinin sonuca bağlanması
İsnad ve ravi incelemesi, bir insanın (muhaddis) bir başka insan (ravi) hakkındaki değerlendirmesi olduğundan varılacak sonuçlar görecelidir.
2)METİN TETKİKİ VE TENKİDİ
Bir hadisin sıhhatini belirlemede nihai kriter, isnad değil metindir.
Metin tenkidi önde gelen sahabeler tarafından da kullanılmış bir yöntemdir ancak zamanla önemsenmez hale gelmiştir.
*Hz. Aişe, peygamberimizin Rab’bini gördüğünü iddia edenleri 6-Enam-103 ayetine dayanarak reddetmiştir.
*Hz. Aişe ve İbn Abbas ‘’Ölü, ailesinin ağlamasından dolayı azaba uğrar’’ şeklindeki hadis rivayetini reddetmişlerdir.
*Hz. Ömer ‘’Bir eve girerken üç defa izin istenmesine dair hadis rivayetini 24-Nur-28 ayetine aykırı olduğu için reddetmiştir.
a) Hadislerin Kuran ölçüsüne vurulması
Kuran’da pek çok ayette peygamberimize kendisine vahyedilene uyması emredilmiştir. (7-Araf-203, 6-Enam-50, 106, 10-Yunus-15, 109, 46-Ahkaf-9, 33-Azhab-2). Dinin esaslarının belirlenmesinde başvurulacak bilginin’’kesin’’ bir bilgi olması çok önemlidir. Elimizdeki mevcut bütün hadislerse ‘’ahad’’ hadis kategorisinde olup, peygamberimize aidiyetleri ‘’kesin’’ değil, ‘’zanni’’ dir. Metin tenkidinde, hadislerin Kuran süzgecinden geçirilmesi yani Kuran’a uygun olanların kabul edilmesi, aykırı olanların reddedilmesi, Kuran’ı anlamada bütünlük ilkesine uyulması gerekir. ‘’Kuran ve hadis, sünnet birbirinin tamamlayıcısıdır, aralarında bir aykırılık yoktur’’ iddiaları gerçekleri yansıtmıyor. Elimizdeki onbinlerce hadisin içinde Kuran’a aykırı pekçok rivayet vardır. Hatta bazı kişiler, peygamberimizin lehine olmak şartıyla hadis uydurmayı açıkça savunmuşlardır. Kuran’a aykırı hadis rivayetlerine örnekler:
*Zina edenlerin recmedilmesiyle ilgili hadis rivayetleri(24-Nur-2; zina eden erkek ve kadının cezaları).
*’’Güneş ve ay kıyamet günü dürülüp sarılarak ateşe atılmış iki öküz (gibi) dir’’ hadis rivayeti (14-İbrahim-33)
*Veli izin vermedikçe nikahın caiz olmadığı
*Ölü için yapılan hac ve tutulan oruç
*Müşriklerin ölen çocuklarına ahirette müşrik muamelesi yapılması (6-Enam-164), cahiliye döneminde diri diri gömülen kız çocuklarının da cehennemlik olduklarına dair rivayetler (81- Tekvir-8,9)
*’’Dünya müminin hapishanesi, kafirin ise cennetidir’’ rivayeti ve dünyaya olumsuz bakan zahidlik inanışı (2-Bakara-201)
*Bazı insanların hesapsız cennete gireceği ile ilgili hadis rivayetleri (21-Enbiya-23)
*En şerli yerlerin çarşılar olduğu ile ilgili rivayetler (Peygamberimiz ticaretle uğraşıyordu)
*Kocası izin vermedikçe kadının kendi malında tasarrufta bulunamayacağı rivayetleri (2-Bakara-237, 4-Nisa-4)
*Havva olmasaydı hiçbir kadın kocasına ihanet etmezdi ve Havva Adem’i ayarttı rivayetleri (2-Bakara-35,36)
*Gayb ile ilgili rivayetler
b) Hadislerin mütevatir, maruf veya meşhur sünnetler ölçüsüne vurulması (Rivayetler mütevatir ve ahad olarak ikiye ayrılır. Mütevatir olmayan tüm rivayetler ahad haberdir ve kesin bilgi ifade etmez, zandır.Mütevatir, yalan üzere ittifak etmesi pratikte imkansız olan kalabalık bir grubun naklettiği ve her tabakada da muhafaza edilen haberlerdir.Bu kurala uyan örneklerin sayısı oldukça azdır, uymayanların yani uydurmaların sayısı ise oldukça fazladır. Hadis kaynaklarında pekçok mütevatir hadis bulunduğu iddiası asılsızdır. Çünkü kaç kişinin rivayetinin mütevatir sayılacağı konusu bile tartışmalıdır, bazı alimler mütevatir olarak bize ulaşan hiçbir hadis bulunmadığını söylerken bazıları da dört ile bin beş yüz arasında değişen sayıda kişinin rivayetinin mütevatir sayılacağını iddia ediyorlar. Elimizdeki bütün hadisler ahaddır, çünkü mütevatir-uygulama olarak değil, ravisi, isnadı bulunan bir hadis olarak- mevcut değildir. )
*Adı Ahmet yada Muhammet olanları öven, bu isimdeki hiç kimsenin cehenneme girmeyeceğini ileri süren hadis rivayetleri
*Cehennemden kurtulmanın çarelerini gösteren, ‘’Kim şunu yaparsa cehennemden kurtulur’’ iddiaları içeren ama çare olarak basit bazı iyilikleri gösteren hadis rivayetleri
*Kadınların guslederken saç örgülerini açmaları gerektiğini iddia eden hadis rivayetleri (Hz. Aişe reddetmiş)
*’’Namaz kılanın önünden köpek, eşek ve kadın geçerse namazı bozulur’’ şeklindeki hadis rivayeti (Hz. Aişe reddetmiş)
*Kandil gecelerini (Kadir, Mirac, Mevlid, Regaib, Beraat) kutlamak, ihya etmek, o gecelere mahsus özel ibadetlerde bulunmak, bunlara mübalağalı sevap ve faziletler atfetmek şeklindeki uygulamalar (Peygamberimizin kendisinin bu geceleri fiilen kutlamadığı bilinen bir gerçektir)
*Ölülerin ardından Kuran okunması, Kuran’ın hatmedilmesi uygulamaları (Peygamberimiz döneminde yapılmamış)
*’’Kişiye hanımını neden dövdüğü sorulmaz’’ şeklindeki hadis rivayeti (Peygamberimiz hayatında eşleri yada başkaları olsun ne bir kadına nede bir kıza bir fiske bile vurmamıştır)
*Çocuklara 7 yaşına gelince namaz emredilmesi, 10 yaşına gelince kılmazlarsa dayakla namaza zorlanmaları gerektiği iddiası (Peygamberimiz çocuklara karşı çok merhametliydi; hutbe sırasında kucağına torununu alması, vb. örnekler)
c) Hadislerin Umumul Belve kriterine göre değerlendirilmesi (Herkesi ilgilendiren, herkesin bilmesi gereken bir konudaki hadis, pek çok kişi tarafından rivayet edilmiş olmalıdır)
*’’Başlarına kadın geçiren bir kavim felah bulmaz’’ şeklindeki hadis rivayeti (ferdi mutlak- sadece bir kişinin rivayet ettiği bir hadis )
*’’Ben kimin mevlası isem Ali de onun mevlasıdır’’ şeklindeki hadis rivayeti (Uydurma bir hadis ve sahih isnadı yok)
d) Kalabalık bir grup önünde gerçekleşen bir olayın sadece birkaç kişi tarafından rivayet edilmesi
*Reddi Şems hadisi ( Peygamberimizin başı Hz. Ali’nin kucağında iken vahiy gelmesi, o sırada Hz. Ali’nin namazı kaçırması nedeniyle peygamberimizin dua etmesiyle, güneşin battıktan sonra tekrar doğduğu ile ilgili hadis rivayeti)
*Peygamberimizin mucizelerine dair hadis rivayetleri (İlk siyer kitaplarında mucizelerden pek sözedilmezken, sonradan sayıları yüzlerce kat artmış)
e) Hadislerin tarihi gerçeklere ters düşmesi, yaşanmış olayların geriye yansıtılması
*Miracla ilgili hadis rivayetinde peygamberimize üç şey verildiği (Namaz, Bakara suresinin son ayetleri, şirk koşmadan ölenin bağışlanacağı vaadi) ile ilgili rivayet: Miracda söylendiği iddia edilen bu sözün hadis olması mümkün değil, çünkü Bakara suresi tamamen Medine’de nazil olmuş
*Peygamberimizin vefatından epey sonra ortaya çıkan fırkalara dair hadis rivayetleri
(‘’Tabiinin hayırlısı Uveys’tir’’, vb. Oysa ‘’tabiin’’ kavramı peygamber dönemi sonrasına ait bir kavram)
*Kıyametin vakti ile ilgili hadis rivayetleri (‘’Kıyamet alametleri iki yüz yılından sonradır’’. Oysa Peygamberimiz döneminde takvim uygulaması yoktu, Hicri takvim uygulaması Hz. Ömer döneminde başlamış. Kesin tarih içeren ve belli bir takvim yılını belirten tüm hadisler aynı durumdadır)
*’’Allah’a ve ahirete inananların hiç hamama girmemesi gerektiği ile ilgili hadis rivayetleri (Peygamberimiz döneminde hamam kültürünün olmadığı biliniyor)
*Peygamberimizin Allah’a, ümmetini kıtlıkla denememesi, kendileri dışından bir düşmanı başlarına musallat etmemesi konusundaki duası ve Allah’ın vaadi (Tarih boyunca müslüman olmayan kişiler defalarca müslümanlara musallat olmuştur)
*’’Bilinen on emmenin süt haramlığına yol açacağına dair bir ayetin Kuran’da nazil olduğu, sonra bunun bilinen beş emmeyle neshedildiği, peygamberimiz vefat ettiğinde bunların hala Kuran ayeti olarak okunduğu’’ şeklindeki hadis rivayeti
f) Hadislerin dil ve yöntem açısından problemli olması: Hadis rivayetinin metninde komik, yapmacık, çirkin ifadelerin olması, hadisten çok doktor reçetesine yada üfürükçülerin muska ve yazılarına benzemesi, vb.
*Kader kelimesinin sözlük anlamının genişlemesi peygamberimizden çok sonra olmuş (dolayısıyla peygamberimizin o anlamda kullandığı iddiası yanlış)
*Halife, hilafet, vb. siyasi kavramların yeraldığı hadis rivayetleri
*Cevşen duası (Bu duanın isnadı, kaynağı yok, dua metni aşırı uzun, duada cümle sonlarında ses uyumu, nakaratlar ve yapmacık ifadeler var) (Peygamberimizin duaları birkaç satırı geçmiyor)
*Hadis ravilerin hadisleri söylerken arada ‘’yani’’ diyerek açıklaması, ancak bu açıklamaların zamanla peygamberimize ait sanılması
*Hadisin müstehcen, rahatsız edici unsurlar içermesi (Örnek:‘’Faizin en azının günahı bile, kişinin annesiyle zina etmesinden şu kadar büyüktür’’ şeklindeki hadis rivayeti)
g) Hadislerin abartılı vaatler yada tehditler içermesi (Kolay yoldan köşeyi dönmek isteyenler için)
İleri derecede dindarlık iddiasında bulunan bazı sofu ama cahil çevrelerin, insanları iyiye teşvik etmek, kötülükten sakındırmak amacıyla, ‘’Allah rızası için’’ hadis uydurdukları da kaynaklarda geçmektedir.
*’’Kim çarşıya girer de:’Allah’tan başka ilah yoktur,….’ derse, Allah ona bir milyon sevap yazar, onun bir milyon günahını siler, onun derecesini de bir milyon derece yükseltir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim hergün yüz defa İhlas suresini okursa … cennete girer’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim günde iki yüz defa İhlas suresini okursa, borcu hariç elli yıllık günahları silinir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’İlk defa içki içeni dövünüz, ikinci defa içeni de dövünüz…beşinci defa içerse onu öldürünüz’’ şeklindeki hadis rivayeti
ğ) Hadisin önceki din, kültür ve medeniyetlerden alındığını gösteren ipuçlarının bulunması (İsrailiyat, Mesihiyat denilen, İslam kültürüne dışardan sokulan bu bilgilerin çoğu, açıkça değil ama hadis şeklinde dine sokulmuştur )
*’’Allah kıyamet günü şöyle der: ‘Ey Ademoğlu, ben hasta oldum beni ziyeret etmedin,…, senden su istedim vermedin, Ey Rab’bim Sen alemlerin Rab’bisin, Sana nasıl su vereyim ki? …’’ (Kudsi hadis rivayeti- İncil’de benzer ifadeler var)
*Zina edenlerin recmedilmesi ile ilgili hadis rivayetleri
*Farelerin İsrailoğullarının mutasyona uğramaları sonucu oluştukları inancı
*’’Güvercinler gibi safdil, yılanlar gibi akıllı olun’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Allah’ın ilk yarattığı şey akıldır’’ (kudsi hadis rivayeti)
*Gelecekte beklenen kurtarıcı Mehdi ve Mesih inancı
h) Dış dünyada yaşanan gerçekliklere, tecrübe ve deneylere ters düşmesi, mitolojik özellikler taşıması
*Kaf dağıyla ilgili rivayetler (Yeşil taştan olan ve dünyayı kuşatan)
*Dev bir insana dair rivayetler (1666m. uzunluğunda bir firavun)
*Dünyanın öküzün boynuzu üzerinde durduğu, öküz başını sallayınca deprem olduğu ile ilgili hadis rivayetleri (Risale-i nurlarda yorumlanıyor)
*’’İnsanların en yalancıları kuyumcularla boyacılardır’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Dünyanın ömrü yedi bin yıldır ve biz yedinci bin yıldayız’’ şeklindeki hadis rivayeti (Peygamberimizden sonra yaklaşık on beş yüzyıl geçti)
*’’Bir kimse konuşurken aksırırsa bu onun doğru söylediğini gösterir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Yangın gördüğünüzde tekbir getiriniz, çünkü tekbir onu söndürür’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Çörek otu, acve hurması yiyenin hastalanmayacağına dair, vb. hadis rivayetleri
*Cevşen, karınca, vb. duaların her türlü sorunu gidereceğine, kişiye zarar gelmeyeceğine, üzerinde taşımakla tüm günahların affedileceğine dair inanışlar, bunların muska olarak kullanılması (İsnadı ve kaynağı belli olmayan, halk arasında yaygın, uydurma pek çok dua)
ı) Akla ve mantığa ters düşmesi, saçma olması
*’’Pirinç insan olsa idi halim selim bir adam olurdu, onu yiyen mutlaka doyar’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Ceviz şifadır, peynir hastalıktır, mideye inince şifa olur’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Horoza sövmeyin, çünkü o benim dostumdur. Ademoğlu onun sesinin kıymetini bilseydi, tüyünü ve etini altınla tartarak satın alırdı’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Eşeğin sesini işittiğiniz zaman da şeytandan Allah’a sığının, çünkü o da şeytanı görmüştür’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Ateşte pişmiş yemek yiyenin abdest alması gerektiğine dair hadis rivayeti
*’’Sayfalarınızın mürekkebini topraklayın, bu daha iyi sonuç getirir, çünkü toprak mübarektir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Cennetliklerin çoğunun fakirler, cehennemliklerin çoğunun da kadınlar olduğu ile ilgili hadis rivayetleri
*’’Her kim gece çokça namaz kılarsa, gündüzün yüzü güzel olur’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Muhammed olmasaydı Adem’i yaratmazdım, Muhammed olmasaydı cennet ve cehennemi de yaratmazdım’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kim ben müminim derse o kafirdir, kim ben alimim derse o cahildir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Allah’u Teala her Cuma günü altı yüz bin günahkarı cehennemden azat eder. Bunların hepsi de cehenneme layık olup Cuma gününün bereketiyle cehennemden çıkarılır’’ şeklindeki hadis rivayeti
i) Hadislerin siyasi, kelami, fıkhi, etnik, vb. sürtüşme ve tartışmaların izlerini taşıması
*İmamların Kureyş’ten olması gerektiği, Kureyş’ten on iki imam yönetimde olduğu sürece insanların huzur ve saadet içinde olacağı, Muaviye ve Hz. Ali’nin faziletleri, Peygamberimizden sonraki siyasi kargaşalarda rol alan sahabelerin lehine yada aleyhine rivayetler
*’’İblisin ayak bastığı yer Basra, yavruladığı yer Mısır’dır’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Hariciler cehennemliklerin köpekleridir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*’’Kader konusunda konuşmayınız. Çünkü o, Allah’ın sırrıdır, Allah’ın bu sırrını ifşa etmeyiniz’’ şeklindeki hadis rivayeti (Kader konusu peygamberimizden sonraki dönemde tartışma konusu olmuş peygamberimiz döneminde değil)
j) Hadislerin mitolojik ve efsanevi unsurlar içermesi
*’’Allah melekleri iki kolunun ışığından yarattı’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Farelerin Yahudi olduğu, kedinin aksırığından yaratıldığı, istakozun önceden terzi olduğu, yeryüzünün bir balığın sırtında olduğu, devenin şeytandan yaratıldığı, Süheyl yıldızının önceden Yemen’de bir vergi toplayıcısı olduğu, horoz ve karganın içki arkadaşı olduğu, siyah köpeklerin cinlerden olduğu, keçilerin cennetten oldukları, güneşin şeytanın iki boynuzu arasından doğduğu, Allah’ın bir bulut içinde olduğu, vb. rivayetler
*Kaf dağı efsaneleri
*Zulkarneyn ile ilgili mitolojik rivayetler
*Hacerul esved’in cennetten geldiği, müşriklerin günahlarının onu siyahlaştırdığı ile ilgili hadis rivayetleri
*Halk efsaneleri
k) Hadislerin bilimsel gerçeklere ters düşmesi
*Hz. Nuh’un gemisi ile ilgili ayrıntılı bilgi veren hadis rivayetleri
*’’Patlıcan ne için yenirse ona yarar, keşkek sırtı kuvvetlendirir’’ vb. hadis rivayetleri
*Yılanların körlüğe sebep olduğu şeklindeki hadis rivayeti
*’’Burundan kıl çıkması cüzzam hastalığından emin olunması demektir’’ şeklindeki hadis rivayeti
*Sağlık ve tedavi ile ilgili hadis rivayetleri, tıbbi nevevi (Peygamberimiz döneminde uygulansa bile günümüzde bilimsel bir geçerliliği yok, tarihi açıdan o dönemin özelliklerini yansıtıyor)
l) Sezgisel olarak bir hadisin uydurma olduğunun tespiti
( İslamın amaçları ve temel esasları konusunda bilgiye, aklı selime ve sorgulayıcı bir mantığa sahip her müslüman, daha ilk bakışta bazı hadislerin uydurma olduğunu farkedebilir. Günümüzde halk islamı denen anlayışın hakim olduğu çevrelerde, bu özelliklere sahip her müslümanın kolayca teşhis edebileceği yüzlerce mevzu yada münker hadis kitlelerin din anlayışını olumsuz yönde etkiliyor.)
m) Kıyas ve icmaya aykırılık (Bu konulardaki rivayetler çelişkilerle doludur)
*’’Kuran’da önce on emmeyle süt haramlığının oluşacağına dair bir ayetin olduğu, sonra bunun beş emmeyle haramlığın oluşacağıyla ilgili bir ayetle neshedildiği ve peygamberimiz öldüğünde de bunların Kuran ayeti olarak okunuyor olduğu şeklindeki hadis rivayeti
*Ezan uygulamasının nasıl başladığı ile ilgili hadis rivayetleri
*Miraç ile ilgili hadis rivayetleri
*Peygamberimizin nasıl hac yaptığı ile ilgili hadis rivayetleri
*On iki imamla ilgili hadis rivayetleri
hayatdeneyimi